روستای عمارت قوچان

عمارت، روستایی است از توابع بخش مرکزی شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی ایران. 

این روستا در دهستان سودلانه قرار داشته و بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱٬۵۴۶ نفر (۳۶۳ خانوار) بوده است.

از جمله روستاهای دهستان سودلانه  واقع در بخش مرکزی قوچان است. فاصله آن تا مرکز شهرستان 40 کیلومتر، تا مرکز دهستان 28 کیلومتر و تا مرکز بخش 36 کیلومتر است. این روستا از سمت شمال به چاپشلوی درگز، از طرف جنوب به شهرستان چناران، از سمت شرق به کلات و از طرف غرب به شهرستان قوچان منتهی می‌شود. روستای عمارت از نظر موقعیت ریاضی در محدوده طول‌های ً34 ´59 ◦58 تا  ً8 ´52 ◦58 شرقی و عرضهای ً39 ´4 ◦37 تا  ً35 ´58 ◦36 شمالی واقع شده است. روستای عمارت را در قدیم کردمحلّه می نامیده اند؛و در اواخر سلطنت صفویّه و در زمان شاه سلطان حسین،ده مذکور به نام عمارت نام گذاری شده است.

بزرگانی از سپاه نادر،به نام محمد بیگ جعفر،و دلخان بیگ،اجداد محمدخان بیگ جعفری در عمارت سکونت پیدا کرده و در کنار چمن و چشمه شیر مرغ،برج و بارگاهی سنگی برای خود ساخته اند که به برج بگان معروف بوده است و شاید نام عمارت از همان ساختمانها ناشی شده است.

در مقابل برج بگان که اکنون وجود ندارد مقبره ایست به نام یوسف درویش،مجاور ددانلو،که هنوز آثار آن باقیست.

بعضی ها میگویند عمارت قبلا ً از سه ده تشکیل شده بود که عبارت بودند از:

1- قشلاق«باچیانلو-رشوانلو» 2- اُجاق دیوانه«اُسیگانلو» 3- بگان«قلعه  برج».

اهالی عمارت از طایفۀ زنگلانلو هستند و این امر در قباله ها نیز ذکر گردیده است.و جزو پنج طایفه ای محسوب میشده اند که در دفاتر مالیاتی قدیم ذکر گردیده است.

پنج طایفه را قبلا ً رادکان،روستای زو عمارت،زوخانو،مجریک و آقکاریز و قلعه شرف می دانستند ولی در جای دیگر که نام برده اند با اینها قدری متفاوت است؛ علیخان جعفری معتقد بود پنج طایفه عبارتند از:

1-   عمارت،گوگانلو،خلکانلو«کرد زبان» 2- آبشوری و دیزادیز«ترک زبان»

3- یوسفخان سیوکانلو4- تبرک و پیرانو... 5- یدک و اللّهیان و ... یک طایفه

در قدیم مرغزار عمارت و درّۀ ادامه آن، تا ناوخ پر آب بوده و راه از بالای درّه ادامه داشته است.پس از کم شدن آب ییلاق و قشلاق ها جمع میشوند و تشکیل ده را میدهند،و برج عمارت و ساختمان آن که یادگر آن روزگاران بود و از آثار تاریخی عمارت محسوب میشد تا سالهای اخیر وجود داشته است ولی متأسفانه در سالهای اخیر عده ای سودجو این عمارت را خراب کردند و تمامی سنگهای آن را نیز حمل کرده و بردند!و هیچ کس هم مخالفتی نکرد!!

خرابه عمارت و برج بگان در سابق در سالهای ۱۳۵۰ شمسی،محوطه های ۳۰در ۵۰ متر مخصوص منازل مسکونی

 

اُ جاق در جنوب عمارت واقع شده و آن در خانه ای است بر روی تپّه ای به طول 3×4 متر که برای بُنداریک به آنجا میروند.در آنجا قلعه ای بوده به نام اُسیگانلو بر اثر دعوای بین مردم که می گویندماده گاو خمیر خورده و بعد بین مردم زدو خورد شده وعده ای از بین رفته اند،لذا آن محل را ترک نموده اند و تا سالها قبل آثاری وجود داشته و به گمان محّل آتشکده ای بوده است.

زمینهای النگ و اطراف آن را شیر مرغ می نامیده اند؛در یکی از قباله ها نوشته بود: «زمین مشهور به زیر قلع در دهکده شیر مرغ»

 

موقعیت جغرافیایی:

 

 

53َ-58ْ طول/01َ-37ْعرض،و ارتفاع از سطخ دریا 1700 متر

عمارت از شمال به کوه هزارمسجد و رشتخوار و درگز،از جنوب به کوه های موچنان،شیخ مؤمن و بیگ تمر،از مشرق به دُلمِی،زو بهمنجان علیا،از مغرب به درّه زو عمارت و گوگانلو منتهی میشود.

 

پوشش گیاهی  

عمارت  حدود پنج هزار هکتار دیم و مختصری زمین آبی دارد،طول چمن روستا در زمان قدیم به دو فرسخ میرسیده که اکنون مقدار بسیار کمی از آن باقی مانده است؛النگ عمارت تا ددانلو و گوگانلو ادامه داشته است که الآن از النگ حدود 12 هکتار بطور متفرق باقی مانده که آن هم بتدریج از بین میرود!

 

رودخانه ها و چشمه ها:

 

دو رودخانه از شمال قوچان به اترک وارد میشود،اولی از قریۀ عمارت سرچشمه میگیرد و پس از گذشتن از روستاهای مسیر خود،ددانلو،گوگانلو،کچلانلو،خلکانلو،آبشور،دیزادیز، کلاته و ناوخ به رود اصلی سرازیر می گردد؛ودیگری از یدک سرچشمه میگیرد.و سرچشمه اترک از عمارت تنها رودخانه عمارت است.

چشمه ها:چشمه شیرمرغ،در قسمت پایین عمارت و در وسط النگ واقع شده است که حالا خراب و پر آب شده است و آب از اطراف دهانه قنات اصلی شیرمرغ که طاهری بوده است سرازیر می شود و مرغزار ده را آبیاری می کند،در کج پا نیز قنات دیگری وجود داشته است.

اکثر چشمه های عمارت در طرف شمال شرقی روستا در جایگاه ییلاقی دامداران قرار گرفته اند؛که در حاشیه های هزار مسجد است.

نام این جایگاه ها عبارت است از:چشمه حصاری،چشمه زال،چشمه قره بلاق،اَسلمه مز،چهل کانی،سرزاب ایل بگی،در طرف شمال این چشمه سارها،چشمه های سَریال است به نام های:خِدری،درویش،بالاخانه،چشمه پونگ،شیربزرگ،شیرکوچک،چشمه حپی،و چند چشمه دیگر تا به سوینه می رسد که اول ییلاقهای بَرَوانلوئیهاست،که از طرف مشهد می آیند،و در اطراف هزارمسجد همه جا چادر زده می شود و از آنجا به کلات نادر و لاین امتداد دارد.

همانطوری که ذکر گردید قنات شیرمرغ خراب شده و آب از قسمت های مختلف سرازیر می گردد.که در حدود چندین سال پیش ،بیش از یکصد موتور در قسمت های مختلف النگ کار گذاشته شده بود و آب از عمق 2 تا 3 متر خارج میشد و النگ تبدیل به باغات سیب شده است؛

(البته الآن شرایط بدتر شده و اکثر چشمه ها خشک گردیده  و دیگر از موتورهای آبی خبری نیست و مردم از پمپ ها برای خارج کردن آب از عمق 20الی 30 متری استفاده می کنند.)

 

دامداری در عمارت:

عمارت زمانی چهارده هزار رأس گوسفند،سیصد اسب و هفتصد مال سیاه خروگاو داشته است،و در سال1380 این مقدار به هفت هزار کاهش یافته است،که اکنون کمتر هم شده است.

دامداران عمارت گوسفندان خود را در یورتگاه های زیر نگهداری می کنند؛که اخیراً بدلیل مشکلات بوجود آمده و طرح های جاری از سوی اداره منابع طبیعی شهرستان قوچان و زمان بندی و ... بین طوایف نزاع بوجود آمده تا جایی که حق استفاده از آنها سلب شده است .

یورت زمستانی:«یارم یورت-چُرتان-اسلمز و چهل کانی-قره بلاق-زالٌو -زاوه شایر-چقٌر چشمه»

یورت تابستانی:«چپگاه-شیخ مؤمن یا زو شیخ مؤمن-دهن سرزو-ایشک میدانی»